پویش‌گران رادیو چند موجی

می دانیم که ارتباطات رادیویی می‌تواند بر روی باند‌ها و بسامد‌های گوناگونی انجام گیرد، باند‌هایی چون HF ،VHF و UHF. این باندها گستره‌ی وسیعی از بسامد‌های گوناگون را دربرمی گیرند، برای مثال گستره‌ی بسامدی باند VHF از 30MHz تا 300MHz رادربرمی گیرد. یعنی شامل پهنای آن 270MHz است. در این حالت اگر کانال‌های رادیو‌های مختلف را که در این باند در حال فعالیت اند دارای فواصلی معادل 25 کیلو هرتز در نظر بگیریم تقریباً در هر مگاهرتز 40 کانال رادیویی خواهیم داشت که در کل تعداد کانال‌های باند VHF با شرایط مذکور طبق محاسبه‌ی زیر برابربا 10800کانال‌خواهد بود.

تعداد کانال‌های ارتباطی 10800= 40× 270MHz

از طرفی تعداد کانال‌های مورد استفاده برای هر یک از بهره‌برداران در نهایت به 3 یا 4 کانال محدود است، روشن است که ظرفیت تجهیزات رادیویی نیز در حالت بسیار بالا چیزی در حدود 100 یا 200 کانال از این 10800کانال است و امکان استفاده همزمان از تمام این کانال‌ها فراهم نیست. حال فرض کنید یک مرجع امنیتی یا قانونی بخواهد در مدت زمان کوتاهی به طور متناوب بهره‌برداران از طیف بسامدی را مورد بازبینی و نظارت قرار دهد نیاز به وسیله‌ای دارد که بتواند تمام یا بخشی از بسامد‌های یک یا چند باند مختلف را مورد جستجو و بررسی قرار دهد.

این وسیله در میان تجهیزات رادیویی به نام “پویش گر رادیویی” (scanner) شناخته می‌شود. نمونه ا‌ی ساده ازپویش‌گر همان رادیو چند موجی است که همه‌ی ما در منزل و خودروی خود از آن استفاده می‌کنیم . این رادیو‌های ساده چه از نوع دارای کانال‌یاب خودکار و چه از نوع دستی همگی نوعی پویش گر هستند که مثلاً در موج FM گستره‌ی بسامدی 88 الی 108MHz را مورد جستجو قرار می‌دهند. پویش گر‌های امروزی نوعی کانال‌یاب خودکار اند که ممکن است دارای سامانه ی فرستنده نیز بوده و یا تنها به صورت گیرنده (مانند رادیویی FM که تنها قابلیت دریافت امواج را دارد نه ارسال) عمل نمایند.

پویش گر‌ها می‌توانند در انواع مختلف ثابت، خوردویی و متحرک دستی مورد استفاده قرار گیرند، همچنین ممکن است در مدل‌های مخصوص پویش‌ باند‌هایی خاص و یا پویش گر چند باندی ساخته و مورد استفاده قرار گیرند که هر نوع از آن‌ها کاربرد خاصی داردند. تمامی این دستگاه‌ها دارای صفحه‌ی کریستال مایع (LCD) جهت نمایشی ارقام بسامد‌های مورد جستجو هستند. گستره‌ی بسامدی برخی از این تجهیزات حتی به 25MHz الی 1.3GHz نیز می‌رسد. از دیگر ویژگی‌های این دستگاه‌ها می‌توان به سرعت بالای جستجو تا 100 کانال‌ در هر ثانیه و یا ظرفیت ذخیره‌سازی حافظه‌ تا 1000 کانال اشاره کرد.

نمونه ای از یک اسکنر رادیویی دستی

روش جستجو:

فرض کنید با یک رادیوی GMRS مشغول صحبت با دوستمان هستیم و برد رادیوی ما یک پویش گر UHF در اطراف ما را نیز پوشش می‌دهد. پویش گر از بسامد  300 مگاهرتز (ابتدای باند UHF) شروع به جستجو می‌کند تا به بسامد کانال‌ مورد استفاده توسط ما برخورد می‌کند، اگر در لحظه‌ای که پویش گر به این بسامد می‌رسد خودمان یا یکی از دوستان ما ن در حال ارسال و تبادل پیام بر روی کانال فوق باشد، دستگاه بر روی بسامد مربوطه توقف نموده و شروع به پخش صدا و پیام فرستنده می‌کند.

حال در این حالت اپراتور انسانی دستگاه قادر است کار‌های زیر را انجام دهد.

• از روی کانال به اصطلاح پرش کرده و به جستجو ادامه دهد.
• بسامد ارتباطی را در حافظه‌ی کانالی دستگاه ذخیره کند.
• به مکالمه‌ی ما گوش فرا دهد و یا حتی در صورت تمایل با ما مکالمه نماید.

پس طرز کار پویش گر‌های رادیویی بدین گونه است که هر بسامد را از نظر فعال یا غیر فعال بودن مورد بررسی قرار داده و بر روی بسامد‌های فعال توقف و شروع به پخش پیام مورد تبادل نماید. درست همانند وقتی که به دنبال ایستگاه رادیویی خاصی می‌گردیم و پیچ موج رادیو را تا تنظیم دقیق جهت دریافت از ایستگاه مورد نظر می‌چرخانیم.

کاربرد:

عموماً پویش گر‌ها جهت نظارت و کنترل و برخی انواع پیشرفته‌ جهت موارد امنیتی به کار می‌روند، چنانچه در برخی از کشور‌ها نیرو‌های پلیس و امدادی بر روی شبکه‌های عمومی همچون GMRS و یا CB (رادیو‌های خودرویی باند شهری) کنترل و شنود دارند و آماده‌ی دریافت پیام‌های اضطراری از شهروندان هستند. در موارد امنیتی نیز می‌توان به کنترل و شنود بر روی امواج و پیام‌های تبادل شده در کانال‌های مجاز و شناسایی منابع ارسال و دریافت امواج به صورت غیر مجاز و غیرقانونی اشاره کرد. تا جایی که به کمک برخی از تجهیزات می‌توان شدت توان و محل انتشار امواج غیر مجاز را شناسایی و کشف نمود.